Jesenje i zimsko vreme je period promena. Ljudi se vraćaju uobičajnim obavezama i rutini prekinutoj letnjim odmorom. Velike dnevne oscilacije temperature, kao i manjak sunčeve svetlosti utiču na sve nas. Većina ljudi se žali na pospanost, usporenost, neraspoloženje. Ovo su osnovni simptomi stanja poznatog kao „zimska melanholija“, koje umnogome može uticati na normalan život i rad osobe.
Prema Američkoj asocijaciji psihologa, oko 25% ljudi koji žive u središnjem i severnom delu Sjedinjenih Američkih Država ima simptome zimske melaholije. Na žalost, za neke ovi simptomi mogu biti toliko ozbiljni da mogu biti posmatrani kao pokazatelji poremećaja raspoloženja. Ovo stanje, obeleženo sezonskim simptomima depresije, poznato je kao sezonski afektivni poremećaj. Prevalencija za Sjedinjene Američke Države iznosi i do 9.7%, zavisno od populacije na kojoj je istraživanje sprovedeno, kao i od korišćenog metoda. Rezultati istraživanja pokazuju da su stope više za područja dalja od ekvatora.
Simptomi i povezanost sa depresijom
Simptomi sezonskog afektivnog poremećaja su isti kao oni koji se javljaju kod depresije, nezadovoljstvo, nizak nivo energije, poremećaj spavanja i apetita, smanjena koncetracija, smanjeno interesovanje za aktivnosti koje inače pričinjavaju zadovoljstvo. Ipak, ljudi sa ovim poremećajem pokazuju jasnu vezu između depresivnih simptoma i doba godine. Za većinu njih ovo znači da se simptomi javljaju kada su dani kraći i nestaju kada dani postanu duži.
Prema poslednjoj verziji DSM-a (priručnika za diferencijalnu dijagnozu), sezonski afektivni poremećaj nije nezavisno stanje. Ovo znači da simptomi, kod osoba koje pokazuju znake sezonskog afektivnog poremećaja, nisu indikatori jedne, nezavisne dijagnoze. Umesto toga, ovaj poremećaj se smatra specifikatorom major depresije ili bipolarnog poremećaja. Dakle, osoba će dobiti dijagnozu depresije ili bipolarnog poremećaja, sa dodatnom specifikacijom da se poremećaj raspoloženja dešava samo u određeno doba godine.
Postoji određeno neslaganje među autorima oko klasifikacije ovog poremećaja. Neki autori tvrde da je sezonski afektivni poremećaj nezavistan i da se kao takav, razlikuje od depresije i bipolarnog poremećaja.
Šta uzrokuje sezonski afektivni poremećaj?
Jedna hipoteza o nastanku ovog poremećaja govori o tome da doba dana utiče na biohemijsku ravnotežu u mozgu, što dalje utiče na raspoloženje. Na primer, tokom noći organizam proizvodi melatonin, hormon koji se povezuje sa depresijom. Pa tako, tokom zime, kada su dani kraći, telo proizvodi više ovog hormona nego obično. Sve navedeno ima za posledicu da se neki ljudi osećaju umornijim ili pak, depresivnijim nego inače.
Zatim, poremećaj biološkog sata ljudi može dovesti do depresije. Kako se količina dnevne svetlosti smanjuje, tako organizam biva zbunjen kada treba spavati a kada treba ustati. Povrh svega, sati dnevnog svetla često se ne poklapaju sa satima kada ljudi moraju biti budni zbog obaveza u školi ili na poslu. Ovakva neusklađenost biološkog sata sa dnevnim rasporedom obaveza može bit krajnje problematična.
Koji su načini lečenja sezonskog afektivnog poremećaja?
Najčešći i najdelotvornji način jeste terapija svetlom (tzv. fototerapija). Suština ove terapije jeste da osoba sedi ispred jakog svetla oko 30 minuta, obično ujutru. Kako bi terapija bila od koristi, ona mora uključivati lampe koje su specijalno napravljena da emituju određen intenzitet svetla. Sedenje ispred ovih specijalnih lampi može ograničiti lučenje melatonina, što dalje će dalje uticati na poboljšanje raspoloženja.
Otkriveno je takođe, da je veće izlaganje prirodnoj svetlosti od pomoći. Može biti od pomoći i promena dnevnog rasporeda ili radnog prostora.
Na primer, jutarnja šetnja ili rad pored prozora mogu omogućiti bolju izloženost prirodnom svetlu, što će dovesti do boljeg raspoloženja.
Vežbanje generalno poboljšava raspoloženje, a za ljude koji pate od sezonskog afektivnog poremećaja vežbanje napolju dvostruko pomaže jer se na taj način povećava i izloženost dnevnom svetlu.
Konačno, tipičan tretman depresije, kao što su psihoterapija i antidepresivi, mogu biti efektni i kada je sezonski afektivni poremećaj u pitanju.
Često se koriste različiti tretmani istovremeno, a sve u cilju postizanja većeg efekta. Naravno, ukoliko osoba veruje da ima sezonski afektivni poremećaj, neophodno je da potraži pomoć stručnjaka (psihijatra ili psihologa), koji će napraviti plan lečenja usklađen sa potrebama osobe kao i sa njenim načinom života i utvditi da simptomi nisu, kojim slučajem, indikator nekog težeg poremećaja.
Najvažnija stvar kod ovog poremećaja jeste da je to promenljivo stanje i da su tretmani lečenja veoma lako primenljivi. Za osobe koje pate od ovog poremećaja, kao i za osobe kod kojih je prisutan blaži oblik, poznat kao „zimska melanolija“, važna je činjenica da mogu početi sa primenom preventivnih mera još u jesen. Pa će, tako, vežbanje napolju, ranije odlaženje na spavanje i ranije buđenje sprečiti javljanje simptoma.
I dok čekamo da dani postanu duži, možemo pokušati da uživamo u sunčevoj svetlosti koliko god to je moguće.
Autor: Aleksandra Malenović
2 Komentara
drago mi je sto neko pise o ovakvim problemima jer neretko srecemo i prijatelje,komsije,rodjake i svi se nesto zalimo jedni drugima,retko i kada se neko za bilo sta pohvali,gledamo ga sa nevericom.Kao da smo kolektivno u nekoj depresiji ili apatiji,ili je sezonski-zimski ili da se zapitamo kao drustvo koliko smo propali.
Ja Patim od ovog poremećaja godinama. Hvala vam sto ste se posvetili ovoj temi i sto ukazujete na alternativne. Načine liječenja ne samo da se koriste tablete. Jer tablete uvijek imaju posljedice.